آزمایشگاه‌ها یکی از مهم‌ترین و هیجان‌انگیزترین بخش‌های هر موسسه علمی و آموزشی هستند. بیشتر ما در کودکی با ترکیب مواد مختلف نقش یک شیمیدان یا محقق را بازی می‌کردیم. در دوران مدرسه و دانشگاه نیز آشنایی با آزمایشگاه یکی از تکالیف اصلی محسوب می‌شود. از این رو افراد زیادی به دنبال پیدا کردن لیست پرکاربردترین موادشیمیایی آزمایشگاهی هستند، در این مقاله ضمن معرفی لیست کامل مواد شیمیایی آزمایشگاهی، نوع و خواص هریک را به طور مختصرومفید توضیح داده‌ایم تا اگر قصد
خرید مواد شیمیایی آزمایشگاهی را دارید، بتوانید اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشید.
لیست پرکاربردترین موادشیمیایی آزمایشگاهی
حساسیت آزمایش‌های شیمی به گونه‌ای است که هیچ ماده مهمی نباید از لیست شما حذف شوند. در زیر فهرستی از پرکاربردترین مواد شیمیایی آزمایشگاهی تهیه کرده‌ایم. با در دست داشتن این لیست می‌توانید بااطمینان خاطر دست به آزمایش‌های خود بزنید. این فهرست شامل موارد زیر است:
1. استیک اسید: یا اتانوییک اسید در واقع همان جوهرسرکه است که بارها آن را به کار برده‌ایم. این ماده شیمیایی جزو اسیدهای آلی است. اسیداستیک از خانواده کربوکسیلیک اسیدهاست و فرمول شیمیایی آن CH3COOH است. استیک اسید یک واکنش‌گر شیمیایی اولیه است که برای شروع بسیاری از فعل و انفعالات شیمیایی کاربرد دارد. همچنین به عنوان حلال در ازمایش‌ها به کار می‌رود. گاهی نیز به عنوان یک اسیدضعیف در آزمایشگاه به کار می‌رود.
2. استون: ساده‌ترین کتون با فرمول CH32CO است. استون پرکاربردترین حلال موجود در آزمایشگاه است. این ماده فرار، بی‌رنگ و به شدت آتش‌گیر است، بنابراین هنگام استفاده از آن دقت کنید. از استون یا همان پروپانون به عنوان لکه‌بر قوی نیز استفاده می‌شود.
3. آمونیوم هیدروکسید: شاید ترکیب گاز آمونیاک در آب را شنیده باشید. این ترکیب در واقع همان آمونیوم هیدروکسید است. ماده‌ای که به شدت فرار، بی‌رنگ و شفاف و دارای بوی تندی است. فرمولی شیمیایی آمونیوم هیدروکسیدNH4OH است. آمونیاک آبی در آزمایشگاه های تحقیقاتی برای تجزیه و آنالیز معدنی کیفی به عنوان یک باز معدنی مورد استفاده قرار می گیرد.
4. کربنات کلسیم: این ترکیب از دسته موادمعدنی است که در ساختار پوسته زمین نیز به وفور یافت می‌شود. فرمول شیمیایی آن CaCO3 است. می‌توان گفت کربنات کلسیم یکی از پرکاربردترین ترکیبات دنیاست. از کربنات کلسیم به عنوان یک آنتی‌اسید و برای خنثی کردن واکنش‌های شیمیایی استفاده می‌شود.
5. کلریدکلسیم(فرم گرانول): همانطور که می‌دانید این ترکیب از دو عنصر کلر و کلسیم ساخته شده است. کلرید کلسیم با فرمول شیمیایی Cacl2 به عنوان تسریع‌کننده یا کاتالیزور واکنش‌های شیمیایی استفاده می‌شود. فرم گرانول آن به صورت جامد سفیدرنگ و فرم پودری آن یک پودر سفید است.
6. سولفات مس: مسII سولفات همان کات کبود است که بیشتر ما نامش را در کتاب‌های درسی خود خوانده‌ایم. از کات کبود به عنوان شناساگر و واسطه شیمیایی استفاده می‌شود.
7. پودر نشاسته ذرت: از این پودر برای کشت دانه‌های ژله‌ای و مخمرها استفاده می‌شود. بنابراین در آزمایشگاه‌های بیوشیمیایی بیشترین کاربرد را دارد. اگر شما هم آزمایش‌های زیستی انجام می‌دهید و نیاز به محیط کشت دارید پودرنشاسته ذرت را در فهرست مواد خود قرار دهید.
8. دکستروز یا مونوهیدرات: همان گلوکز یا قند ساده است که در واکنش میلارد کاربرد زیادی دارد. واکنش میلارد یک واکنش غیرآنزیمی به صورت تغییررنگ است. این واکنش مابین پروتئین‌ها و مونوساکاریدها رخ می‌دهد که نتیجه آن قهوه‌ای شدن رنگ موادغذایی است. دکستروز با داشتن گروه‌های آلدهیدی فعال سرعت واکنش میلارد را بالا می‌برد.
9. هیدروکلریک اسید: محلول هیدروکلریک اسید حاصل ترکیب هیدروژن‌کلرید در آب است. این اسید قوی به طور طبیعی در ترشحات اسیدی معده یافت می‌شود. PH هیدروکلریک اسید مابین ۰ تا ۲ است. بنابراین در بسیاری از آزمایش‌های شیمیایی به عنوان اسید معدنی خورنده و بسیار قوی کاربرد دارد. برخلاف اسیدی بودن آن، یکی از کم خطرترین اسیدها برای استفاده است چراکه شامل یون کلرید واکنش ناپذیر و غیر سمی است. محلول‌های نسبتاً قوی هیدروکلریک اسید ضمن نگهداری شان کاملاً پایدار هستند و معمولا غلظت آن‌ها در زمان ثابت می‌ماند. این ویژگی‌ها باعث شده که هیدروکلریک را به عنوان یک واکنش‌گر ایده‌آل و کم‌خطر مورد استفاده قرار گیرد.
10. اتانول: ماده اتانول با فرمول شیمیایی C2H5OH به عنوان یک حلال خوب در آزمایش‌های شیمیایی به کار می‌رود. اتانول با تغییردادن پروتئین‌ها و مولکول‌های دیگر بر خواص میکروارگانیسم‌ها تاثیر دارد و گاهی برای مهار رشد آن‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
11. محلول ید و پتاسیم یدیدKI: از محلول پتاسیم یدید به عنوان اکسیدکننده، پایدارکننده حرارتی و ترکیبی برای تیتراسیون ید استفاده می‌شود. این محلول در دما و فشار معمولی پایدار است و باید از تماس پوستی با آن پرهیز کرد.
12. متانول: کاربینول یا الکل چوب به عنوان یکی از ساده‌ترین الکل‌ها با فرمول CH3OH شناخته می‌شود. بیشترین کاربرد اتانول در آزمایشگاه علاوه بر حلال بودن در تولید متانول و اسیداستیک است.
13. ایزوپروپیل الکل یا بوتانول: ایزوپروپیل الکل نام ثانویه بوتیل الکل است. بوتانول یک الکل چهارکربنی دارای هیدورکسیل است. فرمول شیمیایی این الکل به صورت C4H9OH شناخته می‌شود. بوتانول نیز به عنوان یک حلال شیمیایی در سنتزهای شیمیایی و یا به عنوان سوخت واکنش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
14. منیزیم Mg( به صورت روبان): از روبان منیزیم در نیم‌واکنش‌ها استفاده می‌شود. نیم واکنش‌ها همان فرایندهای اکسایش و کاهش در برق‌شیمی هستند. در این واکنش‌ها یک ماده گیرنده یا دهنده الکترود است که باعث ایجاد فرآیندهای کاهش و اکسایش می‌شود.
15. فنول فتالئین: یک پودر سفیدرنگ با بافت دانه‌ای ریز و فرمول شیمیایی C20H14OH است. از پودر فنول فتالئین به عنوان معرف یا شناساگر اسید وباز استفاده می‌شود.
16. پتاسیم کلرید: KCL نمکی است شامل دو عنصر پتاسیم و کلر. این ماده در آزمایشگاه در مسیر تولید پتاسیم هیدروکسید و کلراین به کار می‌رود. از این هالید فلزی در صنایع غذایی استفاده‌های بیشتری می‌شود.
17. پتاسیم هیدروکسید(پتاس): KOH یک ترکیب معدنی بسیار قوی است. این بازقوی برای خنثی کردن اسیدها و واکنش‌های شیمیایی در ازمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
18. اسیدسولفوریک: نام علمی جوهر گوگرد اسیدسولفوریک با فرمول شیمیایی H2SO4است. سولفوریک اسید مایعی بی‌رنگ، بی‌بو و دارای انحلال‌پذیری زیاد در آب است. به عنوان حرارت دهنده‌ای قوی در آزمایش‌های شیمیایی کاربرد دارد.
19. سدیم کلرید: از سدیم کلرید یا نمک معمولی به عنوان کاتالیزور در تعداد بسیار زیادی از واکنش‌های شیمیایی استفاده می‌شود. تصور یک آزمایشگاه شیمی بدون حضور NaCl ممکن نیست. نمک طعام در ترکیب با مواد زیادی به انجام یک واکنش شیمیایی منجر می‌شود.
20. هیدروکسید سدیم: یا سودسوزآور یک ترکیب یونی جامد سفیدرنگ با فرمول شیمیایی KOH است. از این باز قوی در آزمایشگاه‌های شیمیایی برای تعیین غلظت اسیدها در اندازه‌گیری مقادیر مجهول و تیتراسیون اسید-باز مواد استفاده می‌شود.
21. فلز روی: zinc عنصر پرکاربردی است که لازم است در لیست موادشیمیایی آزمایشگاهی وجود داشته باشد. از خود فلز روی برای آبکاری الکتریکی فلزها استفاده می‌شود اما در آزمایشگاه‌ها بیشترین کاربرد آن در تولید ترکیباتی همچون روی‌سولفید، اکسید روی، کلرید روی و ... است.
22. استات سدیم یا تری‌هیدرات: سدیم استات(CH3COONa.3H2O) یک نمک سه‌آبه است که از واکنش جوش شیرین با سرکه بدست می‌آید. در آزمایش‌های شیمیایی از این جامدسفیدرنگ برای خنثی‌سازی اسیدها به ویژه اسیدسولفوریک استفاده می‌شود.
23. سدیم بورات: سدیم تترا هیدرو بورات یک ترکیب جامدشکل سفیدرنگ است. از این ترکیب شیمیایی به عنوان کاهنده در واکنش‌های اکسایش و کاهش استفاده می‌شود. در فهرست مواد شیمیایی آزمایشگاهی یکی از موادی که سرعت هیدرولیز پایینی دارد سدیم بورو هیدرید است.
24. سدیم بیکربنات: احتمالا می‌دانید که سدیم بیکرینات همان جوش شیرین است که در لیست پرکاربردترین موادشیمیایی آزمایشگاهی قرار دارد. NaHCO3 یک ترکیب سفیدرنگ، بی‌بو و بی‌مزه است.
25. گلیسیرین: این ترکیب نوعی الکل سه عاملی دارای پیوندهای ۶یدروژنی است. به همین دلیل گلیسیرین به نسبت زیادی در آب و اتانول حل می‌شود. گلیسیرین(C3H8O3) به عنوان واسطه شیمیایی در واکنش‌های ازمایشگاهی مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین در ساخت ترکیبات دیگر به عنوان پیش‌ماده استفاده می‌شود.
چند نکته ایمنی هنگام کار با موادشیمیایی آزمایشگاهی
• رعایت ایمنی همیشه باید اولین اولویت شما در آزمایشگاه باشد.
• از دستکش، عینک، روپوش و وسایل محافظتی دیگر استفاده کنید.
• تا جای ممکن ابزار و مواد کم‌خطر را جایگزین کنید، مثلا به‌جای دماسنج جیوه‌ای از فرم دیجیتالی آن استفاده کنید.
• به‌جای کرومات سرب از کربنات مس استفاده کنید.
• هیچ آزمایشی را بدون وجود سرپرست آزمایشگاه و ناآگاهانه انجام ندهید.
در این نوشته با لیست پرکاربردترین مواد شیمیایی آزمایشگاهی آشنا شدید. اگرچه تعداد مواد شیمیایی آزمایشگاهی بسیار بیشتر از حد تصور است اما برخی از آن‌ها باید در تمامی آزمایشگاه‌ها یافت شوند. نکته مهم این است که هنگام انجام آزمایش‌های شیمیایی ایمنی را اولویت کار خود قرار دهید.
