بوته های ذوب طلا و نقره
بوته های ذوب، درواقع ظروفی گلدانی یا کاسه ای شکل با قابلیت تحمل حرارتی بسیار بالا هستند که می توان در آنها فلزات را ریخت و در کوره قرار داد تا ذوب شوند. بوته های ذوب در اشکال، اندازه و جنس های مختلفی ساخته می شوند و برای اهداف گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله قصد داریم به بوته های ذوب طلا و نقره و انواع آن بپردازیم.
بوته های گرافیتی
بوته های گرافیتی، همانطور که نام آنها پیدا است از گرافیت ساخته شده اند. این بوته ها به طور گسترده در ذوب طلا و نقره و حتی فلزات دیگر مثل مس و روی و … به کار می روند و حتی قالب های گرافیتی یا همان ریژه های گرافیتی نیز در بازار موجود می باشد. از نقاط ضعف بوته های گرافیتی می توان به این نکته اشاره کرد که در این بوته ها نمی توان فلاکس و کمک ذوب استفاده کرد چرا که فلاکس ها و کمک ذوب ها، عمر آنها را کم می کنند و پس از مدتی باعث خرابی این بوته ها می گردند.
بوته های هواگاز
بوته های هواگاز که شبیه به یک کاسه هستند در کنار بوته های گرافیتی، رایج ترین و پرکاربرد ترین بوته های ذوب طلا و نقره محسوب می شوند. از این بوته ها وقتی استفاده می شود که قصد ذوب طلا یا نقره با مشعل هواگاز را داشته باشیم. در بوته های هواگاز – برخلاف بوته های گرافیتی – امکان استفاده از فلاکس ها و کمک ذوب ها وجود دارد و می توانیم به راحتی از فلاکس ها در فرآیند ذوب استفاده کنیم بدون این که نگرانی از بابت خراب شدن بوته داشته باشیم. همچنین ارزان بودن این بوته ها بزرگترین نقطه قوت آنها محسوب می شود.
بوته های چدنی
از بوته های چدنی برای ذوب فلزاتی که نقطه ذوب بالایی ندارند همچون سرب و آلومینیوم استفاده می شود. اما بعضا برای ذوب نقره هم استفاده می گردد چرا که چدن با نقره آلیاژ نمی شود و نمی چسبد. البته با وجود بوته های گرافیتی و بوته های هوا گاز استفاده از بوته های چدنی چندان معقولانه نیست. البته ریژه های چدنی بر خلاف بوته ها چدنی برای نقره بسیار مرسوم هستند و اکثرا از این ریژه ها برای نقره و حتی طلا استفاده می کنند.
بوته های ذوب کوارتزی
این بوته ها نسبت به بوته های دیگر از قیمت بالاتری برخوردار هستند و در کوره های القایی به کار می روند. مقاومت، کیفیت و تحمل حرارتی این بوته ها بسیار بالا است به طوری که برای ذوب پلاتین و پالادیوم نیز می توان از آنها استفاده کرد. البته قیمت بسیار بالای بوته های کوارتزی همیشه بزرگترین نقطه ضعف آنها بوده است.
بوته های کوپل
بوته های کوپل برای ذوب استفاده نمی شوند اما برای عیارسنجی و ری گیری و حتی جداسازی طلا و نقره از فلزات پایه، استفاده می شوند. بوته های کوپل از خاکستر استخوان، خاک نسوز و سیمان نسوز ساخته می شوند و قابلیت آن را دارند تا اکسید های فلزی مخصوصا اکسید سرب را به خود جذب کنند و بدین طریق طلا و نقره را خالص سازند. بوته های کوپل به طور گسترده در آزمایشگاه های ری گری و کوپلاسیون استفاده می شوند.
نحوه آماده سازی بوته گرافیتی
بوتهها را بایستی در جای خشک و نا مرطوب نگهداری نمود . با توجه به اینکه این بوتهها به صورت نپخته عرضه میشوند، بایستی آنها را به آرامی گرم نمود، با بوراکس ذوب کرد و بعد آن را به حالت گداخته در آورد.
پس از آن میتوان آن را استفاده کرد. هر چند این بوتهها گران هستند اما در صورتی که درست استفاده شوند عمر بسیار طولانی خواهند داشت.برای مذاب های اکسیدکننده با شوره (نمک اسید نیتریک) نامناسب میباشند، زیرا کربن حل میشود.
بوتههای رسی هسی: این بوتهها از خاک رس چرب و فاقد آهن و گچ تشکیل شدهاند،که به آن ماسه کوارتز و خاک سفال اضافه میکنند تا ترک بر ندارد و منقبض نشود. این بوتهها به صورت پخته شده عرضه میشوند و از بوتههای گرافیتی ارزان ترند. بوتههای رسی اگر (مثل بوتههای گرافیتی) پیش گرم شده و با بوراکس لعاب داده شوند حساسیت کمتری دارند. ذرات باقیمانده فلزی چسبیده شده را نمی شکنند، بلکه با کمی بوراکس ذوب میکنند. هر بوته بایستی فقط برای یک عیار معین به کار رود. از این رو دیواره خارجی آن را علامتگذاری میکنند.
طلاسازی
قبل از آنکه فلز را داخل آن فرار دهند، بوته را پیشگرم میکنند.وقتی که گداخته شد، رفته رفته فلز را داخل میکنند، تا تقریبا نصف آن پر شده باشد، با پیشگرم امکان اکسیداسیون فلز داخل و مدت آن خیلی محدود میگردد. در کورههای بزرگتر بهتر است به عنوان درپوش از یک قطعه زغال چوب استفاده شود،زیرا حکم یک سر پوش احیاءکننده را خواهد داشت.با یک انبر گرد، که با دهانه آن بوته از زیر محکم گرفته میشود، بوته را از کوره خارج میکنند.در صورت گرفتن بوته با یک انبر تخت، ممکن است به راحتی قطعهای از دیواره بشکند.بوتههای مستعمل را در خاکه کف قرار میدهند و همراه با آن دور میریزند
قبل از اولین استفاده بوته را به صورت خالی توسط دستگاه حرارت دهید.زمانی که دمای بوته به 900 تا 1000 درجه سانتی گراد رسید و بوته سرخ رنگ شد، بوراکس (Borax)یا پودر اسید بوریک را روی بخش گرافیتی بالای بوته توسط یک نمک پاش بپاشید. پس از گذشت 30 ثانیه، درون بوته نیز همین ماده را به صورت اندک و بسیار کم بپاشید. زمانی که بوراکس یا پودر اسید بوریک ذوب شد، پس از سرد شدن، بوته شما قابل ریخته گری خواهد بود.