پالس اکسیمتری یک روش برای نظارت بر میزان اکسیژن فرد است که توسط آن اکسیژن خون سرخرگ انسان را اندازهگیری میکنند. متداولترین روش، پالس اکسیمتری انتقالی است. در این روش، یک دستگاه حسگر روی قسمت نازکی از بدن بیمار، معمولاً نوک انگشت یا لاله گوش یا پای نوزاد قرار میگیرد که شباهت زیادی به گیرهی لباس دارد و درصدی که بر روی مانیتور نمایش میدهد در واقع نسبت هموگلوبین با اکسیژن به کل هموگلوبین است. در بدن انسان نوک انگشتان و لالهی گوش سرعت جریان خون بالاتری نسبت به سایر بافتها دارند که انتقال حرارت را تسهیل میکند و طول موج نوری را راحتتر انتقال میدهد. دستگاه پالس اکسیمتر دو طول موج نور را در قسمتی از بدن که به آن وصل است عبور میدهد و به یک آشکارساز نوری منتقل میکند تا میزان تغییر جذب در هر یک از طول موجها را اندازهگیری کند. یکی از طول موجها هموگلوبینهایی که اکسیژن حمل میکنند (هموگلوبین اشباع یا HBO2) را اندازه گیری میکند و دیگری هموگلوبینهایی که اکسیژن ندارند(هموگلوبین غیر اشباع) را اندازهگیری میکنند . لازم به ذکر است که چون دو طول موج متفاوت است، در اندازهگیری تداخلی ایجاد نمیشود.
این دستگاه تقریبا ۲ درصد خطا دارد، زیرا ۲ درصد از اکسیژن خون توسط پلاسما حمل میشود و ۹۸ درصد توسط هموگلوبین خون حمل میشود. لازم به ذکر است به این دستگاه تا زمانی میتوان اطمینان کرد که بازه اکسیژن بین ۸۴ درصد تا ۹۸ درصد نمایش دهد و زیر ۸۴ درصد نیاز به دستگاههای قویتری برای بررسی بالینی است . دستگاه پالس اکسیمتر سریعتر از ارزیابی فشار خون، نبض و تنفس، مشکلات موجود در اکسیژن رسانی را نشان میدهد، به همین دلیل در بیمارانی که دچار کووید ۱۹ هستند قبل و بعد از بروز علائم تنگی نفس ، اولین ارزیابی در مطب پزشک با دستگاه پالس اکسیمتر انجام میشود. در بیشتر دستگاههای پالس اکسیمتر علاوه بر سطح اکسیژن، فشار خون و ضربان قلب را نیز نمایش می دهد .
همچنین از این دستگاه به منظور بررسی اثربخشی استفاده از دستگاه اکسیژن و داروهای مصرفی در بیماران استفاده میشود و پزشک براساس آن روال درمان را تعیین میکند. برای مثال در بیماری که ابتدا پالس اکسیمتر spo2 را 84٪ نشان میدهد که حاکی از هیپوکسی (سطح اکسیژن خون پایینتر از حالت عادی میباشد) شدید است و با استفاده از ماسک کپسول اکسیژن یا دارو بعد از ۱۰ ساعت SpO2 بیمار به ۹۸٪ میرسد. لذا مشاهده میکنیم که درصدهای پالس اکسیمتر بهبودی قابل توجه وضعیت بیمار را نشان میدهند. اگر بعد از استفاده از دستگاه سطح اکسیژن را روی ۹۰ ٪ نمایش دهد، ادامه هپوکسی شدید است و پزشک درمان دیگری را تجویز میکند. مقدار طبیعی اکسیژن برای فرد در دمای اتاق باید بین ۹۶٪ تا ۹۹٪ باشد. باید این نکته را در نظر گرفت که هدف از استفاده از این دستگاه، درمان بیمار است نه اصلاح اعداد مانیتور پالس اکسیمتر.
مزایای دستگاه پالس اکسیمتر
1. بدون درد و خونریزی
2. روشی سریع و اسان
3. در خانه میتوان اکسیژن خون را اندازه گرفت
4. از این دستگاه برای روند بهبود بیماران covid-19 استفاده میشود
5. اگر فرد دچار بیماری happy hypoxia شده باشد، قبل از مرگ فرد درمانپذیر است . بیماری هیپوکسی خوشحال بدین معنی هست، که فرد علائم حیاتی خوبی دارد و در ظاهر کاملا خوب است ولی سطح اکسیژن خون بسیار پایین است. در بیماری کووید 19 بسیار مشاهده میکنیم، افرادی وضعیت جسمانی خوبی دارند ولی درگیری ریه بالایی دارند.
محدودیتهای دستگاه پالس اکسیمتر
به طور کلی دستگاه پالس اکسیمتر احتمال محاسبات غلط کمی دارد و در بیشتر موارد که نتواند مقدار اکسیژن را اندازهگیری کند خطا میدهد یا صفحه نمایش عددی را نمایش نمیدهد اما در موارد زیر به عدد محاسبه شده نمیتوان اطمینان کرد.
• در صورتی که فرد دارای جریان خون مناسبی نباشد (برای مثال در تصادف خون از دست دادهباشد ) عددی که در اکسیمتر نمایش داده میشود، عدد درستی نیست.
• در صورتی که فرد دچار برق گرفتگی شدهباشد.
• افرادی که به صورت مادرزادی دچار ناهنجاریهای خونی و هموگلوبین هستند.
• در بعضی دستگاهها لاک ناخن و یا حنا و یا کاشت ناخن باعث خطا در دستگاه میشود. زیرا نور دریافتی را جذب میکنند. بهتر است دستگاه را ۹۰ درجه بتابانید و به دو طرف انگشت بگذارید نه بر روی ناخن.
• پالس اکسیمتری فقط اشباع هموگلوبین را اندازه گیری می کند و قادر به اندازهگیری اکسیژن محیطی نیست و قادر به اندازه گیری کامل کیفیت تنفسی نیست. این دستگاه گازهای خونی شریانی که در آزمایشگاه بررسی میشوند را اندازه گیری نمی کند، برای مثال کسی که با مسمومیت مونوکسید داشته باشد، دستگاه ممکن است اکسیژن خون را ۱۰۰ ٪ نمایش دهد. در حالی که طول موجی که دستگاه میفرستد، تفاوتی بین هموگلوبین با اکسیژن و هموگلوبین خون مونوکسید نمیبیند و یک رقم اشتباه اما رضایت بخش را نمایش میدهد.
• در فردی که دارای کم خونی شدید است، خون حاوی هموگلوبین کمتری است که با وجود اشباع بودن نمیتواند اکسیژن زیادی را حمل کند.
• از آنجا که دستگاههای پالس اکسیمتر برای افراد سالم ساخته شدهاند، دقت برای بیماران بدحال و نوزادان نارس کم است.
• ممکن است به دلیل کاهش فشار خون در اندام مورد نظر (به دلیل سرد بودن اندام یا انقباض عروقی ناشی از استفاده از داروهای وازوپرسور و.. )، دستگاه عدد غلط نمایش میدهد.
• دمای غیرعادی بافت برای مثال انگشت فرد دچار یخ زدگی باشد.
نحوه استفاده دستگاه پالس اکسیمتر
بهتر است بیمار در حالت خوابیده باشد و سطح دست یا اندامی که میخواهید اکسیژن خون را اندازه بگیرید همسطح با قلب باشد. قبل از استفاده از دستگاه بهتر است آن را ضدعفونی کنید و دستگاه را به انگشت یا اندام وصل کنید. لازم به ذکر است، دستگاه باید به گونهایی بر روی اندام قرار گیرد که دوسویه دستگاه ارسال کننده موج نوری و گیرنده موج در یک راستا باشند .
باتوجه به افزایش بیماری covid-19 واستفاده از این دستگاه در تشخیص بیماری نمونههای مختلفی ازاین دستگاه در بازار وجود دارد که باید دقت دستگاه سنجیده شود زیرا بسیاری از سودجویان دستگاههای تقلبی وارد کردهاند.